زندانهای سوئیس برخلاف تصور رایج از زندان به‌عنوان مکانی برای تنبیه و محدودیت، بیشتر شبیه یک نهاد آموزشی و بازپرورانه عمل می‌کنند. سوئیس که در لیست امن‌ترین کشورهای جهان جای دارد، رویکردی بی‌نظیر در مواجهه با مجرمین اتخاذ کرده است: ایجاد فضاهایی انسانی، امن و با احترام به کرامت فردی حتی در شرایط بازداشت.
طبق داده‌های رسمی‌اداره فدرال آمار سوئیس (BFS)، تا ژانویه ۲۰۲۴ این کشور دارای ۸۸ زندان فعال با ظرفیت ۷٬۲۵۱ نفر است. میزان اشغال این ظرفیت بیش از ۹۴ درصد بوده و در نتیجه، حدود ۶٬۸۸۱ نفر در سراسر این کشور کوچک اما توسعه‌یافته زندانی بوده‌اند. آنچه جالب‌تر است اینکه اداره و کنترل این زندان‌ها نه توسط دولت مرکزی، بلکه توسط کانتون‌ها (واحدهای فدرال محلی) انجام می‌شود. این ساختار فدرالی باعث شده که اگرچه چارچوب کلی یکسان است، ولی کیفیت و امکانات برخی زندان‌ها حتی از برخی هتل‌های شهری بهتر باشد.
یکی از مشهورترین زندانهای کشور، زندان شام-دولون (Champ-Dollon) در شهر ژنو است که ظرفیت آن مدت‌هاست با تراکم جمعیت بیش از حد مواجه است. این زندان عمدتاً برای بازداشت موقت طراحی شده، اما بسیاری از افراد برای مدت طولانی در آن نگهداری می‌شوند. در نقطه مقابل، زندان ساکسریِت (Saxerriet) قرار دارد؛ زندانی بدون دیوار و با امکان زندگی تقریباً آزاد در میان کوه‌های آلپ، که در آن، زندانیان با مسئولیت‌پذیری بالا خودشان نظم را رعایت می‌کنند.
اما ویژگی مهم زندانهای سوئیس در رویکرد آن‌ها به انسان است. در بسیاری از زندان‌ها، سلول‌ها دارای امکانات رفاهی همچون پنجره‌های بزرگ، تلویزیون، میز تحریر و فضای اختصاصی هستند. در زندان لنزبورگ (Lenzburg)، حتی طراحی سلول‌ها متناسب با نیاز افراد دارای معلولیت است. در زندان ویتسویل (Witzwil)، یک مزرعه بزرگ به عنوان بخشی از برنامه بازپروری استفاده می‌شود و زندانیان در تولیدات کشاورزی و دامداری شرکت می‌کنند.
فراتر از امکانات فیزیکی، محتوای آموزشی و تربیتی نیز در اولویت قرار دارد. در این زندان‌ها، برنامه‌هایی برای سوادآموزی، یادگیری زبان، مهارت‌های فنی، هنری و حتی موسیقی برگزار می‌شود. زندانیانی که در این برنامه‌ها مشارکت می‌کنند، نه تنها برای بازگشت به جامعه آماده‌تر می‌شوند، بلکه نرخ تکرار جرم در میان آن‌ها به شکل قابل توجهی کاهش یافته است.
با این حال، همه چیز هم در ظاهر روشن و امیدوارکننده نیست. طبق آمار رسمی، بیش از ۷۰ درصد زندانیان در سوئیس، تبعه کشورهای دیگر هستند. این مسئله باعث شده که بخشی از ظرفیت زندان‌ها به موضوعاتی مانند مهاجرت غیرقانونی، جرائم فرامرزی و قاچاق اختصاص یابد. همین امر، چالش‌هایی مانند تراکم در زندان‌ها یا نیاز به نیروی انسانی چندزبانه را نیز به دنبال داشته است.
اینکه زندانی در زوریخ سلولی روشن و مجهز دارد، یا در رئالتا (Realta) با فضای آرام کوهستانی زندگی می‌کند، نتیجه‌ی یک نگرش متفاوت به مفهوم عدالت است؛ مفهومی‌که نه با قفل و زنجیر، بلکه با آموزش و اعتماد، آینده را بازتعریف می‌کند. در سوئیس، زندان بخشی از مسیر بازسازی انسان است، نه انتهای مسیر زندگی‌اش.
اما آیا این مدل قابل اجرا در سایر کشورهاست؟ آیا ما آماده‌ایم که به جای انتقام، به بازسازی فکر کنیم؟ و اصلاً...
برای خواندن ادامه مقاله و دیدن تصاویر زندان‌ها، به لینک اصلی مراجعه کنید.
منبع: مجله ازهیچ!